Trong những năm gần đây, EU đã trở thành một trong những thị trường xuất khẩu chính của thủy sản Việt Nam, chiếm khoảng 20% tổng giá trị xuất khẩu thủy sản hàng năm. Tuy nhiên, cùng với sự gia tăng về khối lượng xuất khẩu, các vấn đề liên quan đến an toàn thực phẩm cũng trở nên nghiêm trọng hơn. Theo Cơ quan Thực thi các chính sách về An toàn sức khỏe và thực phẩm của EU (DG-SANTE), số lượng các lô hàng thủy sản từ Việt Nam bị cảnh báo do dư lượng hóa chất và kháng sinh vượt ngưỡng đã gia tăng đáng kể.
Hệ thống cảnh báo nhanh về thực phẩm và thức ăn (RASFF) của EU đã nhiều lần phát hiện các lô hàng thủy sản của Việt Nam không đạt tiêu chuẩn. Điều này đã dẫn đến quyết định của EU tiến hành thanh tra thực địa nhằm đánh giá toàn diện chương trình kiểm soát dư lượng tại Việt Nam. Nếu kết quả thanh tra không khả quan, có thể dẫn đến các biện pháp hạn chế nhập khẩu nghiêm ngặt từ EU, gây ảnh hưởng lớn đến ngành thủy sản Việt Nam.
Chi tiết chương trình thanh tra
Chuyến thanh tra lần này sẽ diễn ra theo hình thức “hybrid”, kết hợp giữa đánh giá từ xa và kiểm tra thực địa. Các chuyên gia từ DG-SANTE sẽ tập trung vào việc kiểm tra hệ thống kiểm soát dư lượng của Việt Nam đối với các sản phẩm thủy sản xuất khẩu, bao gồm cả các sản phẩm mật ong. Điều này không chỉ nhằm đảm bảo an toàn thực phẩm cho người tiêu dùng châu Âu mà còn để đánh giá xem liệu Việt Nam có duy trì và cải thiện được các tiêu chuẩn cần thiết hay không.
Chương trình thanh tra này là một phần trong kế hoạch kiểm tra và phân tích an toàn thực phẩm của EU từ 2021 đến 2025. DG-SANTE đã cam kết tập trung nguồn lực vào việc giám sát thực thi các quy định của EU, đặc biệt trong các lĩnh vực liên quan đến an toàn thực phẩm, sức khỏe động vật và cây trồng. Việc kiểm tra tại Việt Nam lần này là một phần quan trọng của chiến lược đó, nhằm đảm bảo rằng các sản phẩm nhập khẩu từ các quốc gia ngoài EU, như Việt Nam, tuân thủ các tiêu chuẩn khắt khe của châu Âu.
Thách thức và hành động cần thiết
Ngành thủy sản Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức lớn trong việc duy trì chất lượng sản phẩm để đáp ứng các yêu cầu của EU. Theo Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường (Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn), nếu kết quả thanh tra tiêu cực, không chỉ các doanh nghiệp mà toàn bộ ngành thủy sản Việt Nam sẽ bị ảnh hưởng. Điều này có thể làm suy giảm uy tín của Việt Nam trên thị trường quốc tế, không chỉ tại EU mà còn ở các thị trường khác.
Tại hội nghị chuẩn bị đón đoàn thanh tra, đại diện từ các đơn vị thuộc Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn như Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường, Cục Thủy sản... đã đưa ra những kiến nghị và giải pháp cụ thể, nhấn mạnh sự cần thiết phải chuẩn bị kỹ lưỡng các hồ sơ, tài liệu và giải pháp khắc phục cảnh báo cho đoàn thanh tra Liên minh châu Âu.
Ông Nguyễn Như Tiệp, Cục trưởng Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường, nhấn mạnh rằng việc khắc phục những cảnh báo của EU là vô cùng khó khăn nhưng cần thiết để bảo vệ thị trường xuất khẩu. Ông Tiệp chỉ rõ rằng trách nhiệm đảm bảo an toàn thực phẩm thuộc về doanh nghiệp, và việc kiểm soát chất lượng từ khâu nguyên liệu là yếu tố sống còn. Ông nhấn mạnh: "Doanh nghiệp phải theo sát người nuôi nguyên liệu để đảm bảo tiêu chuẩn an toàn thực phẩm. Điều này không chỉ là trách nhiệm mà còn là yếu tố quyết định đến sự sống còn của doanh nghiệp trên thị trường quốc tế."
Ông cũng lưu ý rằng các doanh nghiệp, đặc biệt là những đơn vị từng bị cảnh báo, cần chuẩn bị đầy đủ các hồ sơ kiểm soát môi trường, tồn dư hóa chất và kháng sinh. Những hồ sơ này phải khớp với các hồ sơ của cơ quan địa phương và trung ương để tránh bị áp dụng các biện pháp hạn chế hoặc không được xuất khẩu trở lại.
Để hỗ trợ các doanh nghiệp, Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường sẽ tiếp tục cập nhật thông tin và triển khai các kế hoạch hành động nhằm chuẩn bị tốt nhất cho đợt thanh tra này. Các doanh nghiệp cũng được khuyến khích tuân thủ nghiêm ngặt các quy định và hướng dẫn, đặc biệt trong việc đăng ký các cơ sở cung ứng, bảo quản, sơ chế cùng với sản phẩm cuối cùng.
Ngoài ra, các cơ quan chức năng sẽ tiến hành kiểm tra và rà soát thực trạng tại các doanh nghiệp và địa phương, giúp họ nhanh chóng chuyển biến và khắc phục những thiếu sót. Các địa phương cũng cần tăng cường kiểm tra danh mục, nhãn mác, thành phần thuốc thú y và chế phẩm sinh học tại các cửa hàng bán lẻ, đồng thời quản lý chặt chẽ các phòng kiểm nghiệm dư lượng hóa chất và kháng sinh trong mẫu tôm, cá.
Việc chuẩn bị này không chỉ đơn giản là tuân thủ các quy định hiện hành, mà còn là cơ hội để Việt Nam nâng cao chất lượng sản phẩm, cải thiện quy trình sản xuất và kiểm tra, nhằm đáp ứng các tiêu chuẩn cao hơn của thị trường quốc tế. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh các rào cản kỹ thuật từ EU ngày càng cao, đòi hỏi các quốc gia xuất khẩu như Việt Nam phải không ngừng nâng cao chất lượng để duy trì và phát triển thị phần.
Cơ hội và tương lai của ngành thủy sản Việt Nam
Mặc dù đối mặt với nhiều thách thức, nhưng đây cũng là cơ hội để ngành thủy sản Việt Nam tái khẳng định vị thế của mình trên thị trường quốc tế. Nếu vượt qua được đợt thanh tra này với kết quả tích cực, Việt Nam không chỉ bảo vệ được thị trường EU mà còn đủ uy tin để có thể mở rộng xuất khẩu sang các thị trường khó tính khác với yêu cầu tương tự.
Việt Nam đã có nhiều kinh nghiệm trong việc xuất khẩu thủy sản sang các thị trường khó tính, và việc duy trì và nâng cao tiêu chuẩn an toàn thực phẩm sẽ là yếu tố quan trọng để đảm bảo sự phát triển bền vững của ngành. Trong những năm qua, EU, Mỹ, và Nhật Bản luôn là những thị trường chủ lực của thủy sản Việt Nam, và việc tiếp tục duy trì mối quan hệ thương mại với các thị trường này sẽ đóng góp quan trọng vào tăng trưởng kinh tế của đất nước.
Nhìn chung, chuyến thanh tra của EU lần này là một sự kiện quan trọng đối với ngành thủy sản Việt Nam. Đây không chỉ là một thách thức mà còn là một cơ hội để Việt Nam chứng minh chất lượng sản phẩm và khẳng định vị thế trên thị trường quốc tế. Ngành thủy sản Việt Nam cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các doanh nghiệp và cơ quan quản lý để đảm bảo rằng các yêu cầu của EU được đáp ứng một cách toàn diện và hiệu quả.
Hải Đăng